DZIENNIK USTAW
Warszawa, dnia 26 kwietnia 1997 r. Nr 41 , poz 251
USTAWA
z dnia 20 lutego 1997 r.
o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej.
(Dz. U. Nr 41, poz. 251)
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1. 1. Ustawa określa stosunki między Państwem a gminami wyznaniowymi żydowskimi w Rzeczypospolitej Polskiej, zwanymi dalej "gminami żydowskimi", oraz ich sytuację prawą i majątkową.
2. W sprawach odnoszących się do gmin żydowskich, nie uregulowanych w ustawie, stosuje się powszechnie obowiązujące przepisy prawa.
3. Wszelkie zmiany ustawy wymagają uprzedniej opinii zarządu Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich.
Art. 2. 1. Gminy żydowskie zrzeszają pełnoletnie osoby wyznania mojżeszowego, posiadające obywatelstwo polskie, zamieszkałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Gminy żydowskie tworzą Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, zwany dalej "Związkiem Gmin".
Art. 3. 1. Gminy żydowskie swobodnie wykonują zasady wyznania mojżeszowego oraz zarządzają swoimi sprawami.
2. Gminy żydowskie rządzą się w swoich sprawach własnym prawem wewnętrznym, określającym w szczególności organizację gmin żydowskich, uchwalanym przez walne zebranie Związku Gmin w porozumieniu z Radą Religijną Związku Gmin.
Art. 4. Gminy żydowskie oraz Związek Gmin są niezależne organizacyjnie od jakiejkolwiek zagranicznej władzy religijnej i świeckiej.
Rozdział 2
Osoby prawne i ich organy
Art. 5. 1. Osobowość prawną posiadają:
2. Organami osób prawnych, o których mowa w ust. 1, są:
3. Do składania oświadczeń woli w imieniu osób prawnych, o których mowa w ust. 1, są uprawnieni działający łącznie dwaj członkowie zarządu, w tym przewodniczący.
Art. 6. Inne jednostki organizacyjne mogą, na wniosek zarządu Związku Gmin, uzyskać osobowość prawną w drodze rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Art. 7. 1. Tworzenie nowych gmin żydowskich oraz znoszenie lub przekształcanie już istniejących następuje w trybie przewidzianym w prawie wewnętrznym.
2. O faktach, o których mowa w ust. 1, zarząd Związku Gmin powiadamia niezwłocznie wojewodę właściwego ze względu na siedzibę gminy żydowskiej.
3. Nowo utworzone gminy żydowskie nabywają osobowość prawną z chwilą pisemnego powiadomienia właściwego wojewody. Odpis powiadomienia, z umieszczonym na nim potwierdzeniem odbioru, jest dowodem uzyskania osobowości prawnej.
4. Powiadomienie powinno zawierać informację o siedzibie gminy żydowskiej, jej zasięgu terytorialnym oraz wskazanie osób wchodzących w skład zarządu gminy.
5. Odpowiednio powiadamia się również:
Art. 8. Osoby prawne, o których mowa w art. 5 ust. 1, nie odpowiadają za zobowiązania innych osób prawnych.
Rozdział 3
Działalność gmin żydowskich
Art. 9. 1. Organizowanie i sprawowanie kultu publicznego oraz udzielanie posług religijnych podlega gminom żydowskim zgodnie z prawem wewnętrznym.
2. W celu realizacji prawa do sprawowania obrzędów i czynności rytualnych związanych z kultem religijnym, gminy żydowskie dbają o zaopatrzenie w koszerną żywność, o stołówki i łaźnie rytualne oraz o ubój rytualny.
Art. 10. Religijne uroczystości pogrzebowe i nabożeństwa żałobne mogą odbywać się na cmentarzach komunalnych, przy zachowaniu obowiązujących przepisów porządkowych.
Art. 11. 1. Osoby należące do gmin żydowskich mają prawo do zwolnień od pracy lub nauki na czas obejmujący następujące święta religijne, nie będące dniami ustawowo wolnymi od pracy:
2. Terminy świąt, o których mowa w ust. 1, określane są według kalendarza żydowskiego.
3. Osobom należącym do gmin żydowskich przysługuje prawo zwolnienia od pracy lub nauki na czas szabasu trwającego od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę oraz w święta, o których mowa w ust. 1, na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Art. 12. 1. Gminy żydowskie mają prawo do prowadzenia katechezy i nauczania religii na zasadach i w trybie przewidzianych w odrębnych przepisach.
2. Oceny z religii wystawiane przez gminy żydowskie są umieszczane na świadectwach wydawanych przez szkoły publiczne.
Art. 13. Gminy żydowskie mają prawo zakładać i prowadzić szkoły oraz inne placówki oświatowo-wychowawcze i opiekuńczo-wychowawcze na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Art. 14. Żołnierzom pełniącym czynną służbę wojskową zapewnia się możliwość uczestniczenia, poza terenem jednostek wojskowych, w nabożeństwach i czynnościach religijnych w dni świąteczne, jeżeli w miejscowości stacjonowania jednostki wojskowej lub w jej pobliżu znajduje się synagoga lub dom modlitwy i jeżeli nie koliduje to z ważnymi obowiązkami służbowymi.
Art. 15. 1. Przepisy dotyczące odraczania zasadniczej służby wojskowej ze względu na odbywanie nauki mają zastosowanie również do osób uczących się w szkołach rabinackich w kraju i za granicą.
2. Rabini i podrabini są przenoszeni do rezerwy. Nie są oni powoływani do odbywania ćwiczeń wojskowych w czasie pokoju, z wyjątkiem przeszkolenia, za zgodą zarządu gminy żydowskiej, do pełnienia funkcji kapelana wojskowego.
3. W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, przeznacza się, stosownie do potrzeb Sił Zbrojnych:
4. W przypadku ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny właściwe organy wojskowe, w porozumieniu z zarządem Związku Gmin, zapewnią pozostawienie do duszpasterskiej obsługi ludności niezbędnej liczby duchownych spośród tych, którzy podlegają mobilizacji.
Art. 16. Duchowni, stosownie do przepisów prawa wewnętrznego, mogą udzielać posług religijnych współwyznawcom przebywającym w zakładach opiekuńczych i wychowawczych, zakładach opieki zdrowotnej, domach pomocy społecznej oraz w zakładach karnych.
Art. 17. 1. W oparciu o uchwały zarządu Związku Gmin i zarządów gmin żydowskich w celu prowadzenia zgodnej z ich misją działalności wyznaniowej, oświatowo-wychowawczej, charytatywno-opiekuńczej i społeczno-kulturalnej, w szczególności w zakresie zachowania dziedzictwa tradycji i kultury Żydów w Polsce oraz upowszechniania wiedzy o historii i zasadach religii mojżeszowej - mogą być tworzone organizacje wyznaniowe żydowskie.
2. Do organizacji wyznaniowych żydowskich w rozumieniu ustawy stosuje się przepisy prawa o stowarzyszeniach, z tym że:
Art. 18. Gminy żydowskie oraz inne osoby prawne, działające na podstawie ustawy, mogą prowadzić działalność charytatywną, a w szczególności zakłady wychowawcze, opiekuńcze i opieki zdrowotnej.
Art. 19. Nie pobiera się opłat za użytkowanie wieczyste gruntów oddanych na potrzeby zakładów charytatywno-opiekuńczych oraz placówek zajmujących się religijnym wychowaniem młodzieży.
Art. 20. 1. Związek Gmin ma prawo emitowania w publicznych środkach masowego przekazu nabożeństw oraz programów religijno-społecznych, religijno-moralnych i kulturalnych.
2. Sposób realizacji uprawnień, o których mowa w ust. 1, regulują porozumienia między właściwymi jednostkami publicznej radiofonii i telewizji a Związkiem Gmin.
Art. 21. Instytucje państwowe, samorządowe i wyznaniowe współdziałają w ochronie, konserwacji, udostępnianiu i upowszechnianiu zabytków architektury i sztuki oraz ich dokumentacji, muzeów i archiwów będących własnością gmin żydowskich, a także dzieł kultury i sztuki o motywach religijnych, na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Rozdział 4
Sprawy majątkowe
Art. 22. 1. Wyznaniowym żydowskim osobom prawnym, o których mowa w art. 5, przysługuje prawo nabywania, posiadania i zbywania mienia ruchomego i nieruchomego, nabywania i zbywania innych praw oraz swobodnego zarządzania swoim majątkiem.
2. Gminy żydowskie i Związek Gmin prawa, o których mowa w ust. 1, mogą realizować samodzielnie, a także przez utworzoną w tym celu fundację z udziałem innych krajowych osób prawnych i fizycznych oraz zagranicznych organizacji Żydów pochodzących z Polski i Światowej Żydowskiej Organizacji Restytucji (World Jewish Restitution Organisation).
Art. 23. 1. Cmentarze wyznaniowe żydowskie stanowiące własność gmin żydowskich lub Związku Gmin nie podlegają wywłaszczeniu.
2. Cmentarze stanowiące własność Skarbu Państwa albo jednostek samorządu terytorialnego, w stosunku do których wszczęto postępowanie, o którym mowa w art. 30, podlegają ochronie polegającej w szczególności na zakazie ich zbywania na rzecz osób trzecich oraz zakazie przeznaczania na inne cele.
Art. 24. W przypadku zniesienia gminy żydowskiej lub innej osoby prawnej utworzonej na mocy ustawy, jej majątek przechodzi na własność Związku Gmin.
Art. 25. 1. Majątek i przychody gmin żydowskich oraz Związku Gmin podlegają ogólnym przepisom podatkowym, z wyjątkami określonymi w ust. 2-5.
2. Gminy żydowskie i Związek Gmin są zwolnione od opodatkowania podatkiem od nieruchomości - nieruchomości lub ich części przeznaczonych na cele niemieszkalne, z wyjątkiem części przeznaczonej na wykonywanie działalności gospodarczej.
3. Zwolnienie od podatku od nieruchomości obejmuje nieruchomości lub ich części przeznaczone na cele mieszkalne duchownych, jeżeli:
5. Nabywanie i zbywanie rzeczy oraz praw majątkowych, o których mowa w ust. 4, jest zwolnione od opłat sądowych, z wyłączeniem opłat kancelaryjnych.
Art. 26. Wolne od opłat celnych są przesyłane z zagranicy dla gmin żydowskich lub Związku Gmin dary:
Art. 27. 1. Gminy żydowskie i Związek Gmin mają prawo do zbierania ofiar cele religijne, działalność charytatywno-opiekuńczą, naukową, oświatowo-wychowawczą oraz na utrzymanie duchownych.
2. Zbiórki o których mowa w ust. 1, nie wymagają zezwolenia terenowego organu rządowej administracji ogólnej, jeżeli odbywają się w obiektach kultu religijnego oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych i w sposób tradycyjnie ustalony.
Rozdział 5
Przepisy przejściowe i końcowe
Art. 28. 1. Istniejące w dniu wejścia w życie ustawy gminy żydowskie oraz Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich, działające na podstawie obowiązujących dotychczas przepisów, stają się z mocy prawa gminami żydowskimi i Związkiem Gmin w rozumieniu ustawy.
2. Wykaz gmin żydowskich, o których mowa w ust. 1, stanowi załącznik do ustawy.
Art. 29. 1. Nieruchomości lub ich części pozostające w dniu wejścia w życie ustawy we władaniu gmin żydowskich lub Związku Gmin stają się z mocy prawa ich własnością.
2. Stwierdzenie przejścia własności nieruchomości lub ich części, o których mowa w ust. 1, następuje w drodze decyzji właściwego miejscowo wojewody, wydanej na wniosek gminy żydowskiej lub Związku Gmin.
Art. 30. 1. Na wniosek gminy żydowskiej lub Związku Gmin wszczyna się postępowanie, zwane dalej "postępowaniem regulacyjnym", w przedmiocie przeniesienia na rzecz gminy żydowskiej lub Związku Gmin własności nieruchomości lub ich części przejętych przez Państwo, a które w dniu 1 września 1939 r. były własnością gmin żydowskich lub innych wyznaniowych żydowskich osób prawnych, działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli:
2. Na wniosek określony w ust. 1 wszczyna się również postępowanie regulacyjne w przedmiocie przekazania własności nieruchomości lub ich części, stanowiących na Ziemiach Zachodnich i Północnych w dniu 30 stycznia 1933 r. własność gmin synagogalnych, działających na podstawie tytułu II ustawy z dnia 23 lipca 1847 r. o stosunkach Żydów (Zbiór ustaw pruskich Nr 30), i innych wyznaniowych żydowskich osób prawnych lub nieruchomości i ich części, których stan prawny nie jest ustalony:
3. Majątek nieruchomy przekazany na własność gminie w trybie ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191, Nr 43, poz. 253 i Nr 92, poz. 541, z 1991 r. Nr 34, poz. 151, z 1992 r. Nr 6, poz. 20, z 1993 r. Nr 40, poz. 180, z 1994 r. Nr 1, poz. 3 i Nr 65, poz. 285, z 1996 r. Nr 23, poz. 102 i Nr 106, poz. 496 oraz z 1997 r. Nr 9, poz. 43) podlega postępowaniu, o którym mowa w ust. 1 i 2.
4. Regulacje, o których mowa w ust. 1 i 2, nie mogą naruszać praw nabytych przez osoby trzecie.
Art. 31. 1. W odniesieniu do nieruchomości określonych w art. 30 ust. 1 regulacja może polegać, z zastrzeżeniem ust. 2, na:
2. W odniesieniu do cmentarzy żydowskich oraz nieruchomości, określonych w art. 30 ust. 2 regulacja może polegać wyłącznie na przekazaniu nieruchomości lub ich części. W razie niemożności dokonania takiej regulacji postępowanie podlega umorzeniu.
Art. 32. 1. Postępowanie regulacyjne, o którym mowa w art. 30, przeprowadza Komisja Regulacyjna do Spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich, zwana dalej "Komisją", złożona z przedstawicieli wyznaczonych w równej liczbie przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Zarząd Związku Gmin.
2. Uczestnikami postępowania regulacyjnego są, oprócz wnioskodawcy, wszystkie zainteresowane jednostki państwowe, samorządowe i wyznaniowe.
3. Wnioski w sprawie wszczęcia postępowania regulacyjnego zgłasza się w terminie pięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy. Roszczenia nie zgłoszone w tym terminie wygasają.
4. Postępowanie sądowe lub administracyjne dotyczące nieruchomości, o których mowa w art. 30, ulega zawieszeniu, a sądy oraz organy administracji rządowej i samorządowej przekazują ich akta do Komisji Regulacyjnej.
5. Komisja rozpatruje sprawy w zespołach orzekających, w których skład wchodzi po dwóch członków spośród wyznaczonych przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Zarząd Związku Gmin.
6. Postępowanie regulacyjne jest wolne od opłat.
7. Liczebność Komisji, szczegółowy tryb postępowania regulacyjnego oraz wynagrodzenie dla członków Komisji i personelu pomocniczego określi Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji w porozumieniu z Zarządem Związku Gmin.
Art. 33. 1. Zespół orzekający po otrzymaniu wniosku o wszczęcie postępowania regulacyjnego bada, czy jest ono dopuszczalne, a wniosek niedopuszczalny odrzuca.
2. Uczestnicy postępowania mogą zawrzeć ugodę przed zespołem orzekającym. Jeżeli ugoda nie została zawarta, zespół wydaje orzeczenie. Ugody i orzeczenia mają moc sądowych tytułów egzekucyjnych.
3. Orzeczenia uwzględniające wniosek, jak i ugody zawarte przed zespołem orzekającym powinny określać:
4. Orzeczenie jak i ugoda stanowią podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych i w ewidencji gruntów.
5. Od orzeczenia zespołu orzekającego nie przysługuje odwołanie.
6. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi, z mienia których państwowych jednostek organizacyjnych lub jednostek samorządu terytorialnego może być wyłączona nieruchomość w celu jej przekazania jako nieruchomość zamienna lub na którą państwową jednostkę organizacyjną może być nałożony obowiązek zapłaty odszkodowania.
Art. 34. 1. Jeżeli zespół orzekający lub Komisja w jej pełnym składzie nie uzgodni orzeczenia, zawiadamia o tym pisemnie uczestników postępowania regulacyjnego.
2. Uczestnicy postępowania regulacyjnego mogą w terminie sześciu miesięcy od otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1, wystąpić o podjęcie zawieszonego postępowania sądowego lub administracyjnego, a jeżeli nie było ono wszczęte - wystąpić na drogę sądową pod rygorem wygaśnięcia roszczenia. Przy rozpoznawaniu sprawy sąd stosuje zasady określone w art. 31.
Art. 35. Przejście własności nieruchomości lub ich części, o których mowa w art. 29 i 30, oraz wynikające z niego wpisy do ksiąg wieczystych i ich zakładanie są wolne od podatków i opłat związanych z tym przejściem.
Art. 36. Traci moc rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 października 1927 r. o uporządkowaniu stanu prawnego w organizacji gmin wyznaniowych żydowskich na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej z wyjątkiem województwa śląskiego (Dz. U. z 1928 r. Nr 52, poz. 500 i z 1945 r. Nr 48, poz. 271) oraz wszelkie inne przepisy dotyczące spraw unormowanych w ustawie.
Art. 37. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej: A. Kwaśniewski
WYKAZ GMIN WYZNANIOWYCH ŻYDOWSKICH POSIADAJĄCYCH OSOBOWOŚĆ PRAWNĄ
Gmina Wyznaniowa Żydowska w Bielsku-Białej
Gmina Wyznaniowa Żydowska w Gdańsku
Gmina Wyznaniowa Żydowska w Katowicach
Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie
Gmina Wyznaniowa Żydowska w Legnicy
Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi
Gmina Wyznaniowa Żydowska w Szczecinie
Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie
Gmina Wyznaniowa Żydowska we Wrocławiu.
Komentarz
Fragmenty artykułu Andrzeja Reymanna - "Najjaśniejszej Rzeczypospolitej" - Nr 4(53) z 10 lipca 1997 r.
Lektura ustawy wyjaśnia, dlaczego rządząca w Polsce grupa i podporządkowane jej mass media wolały publicznie nie omawiać i nie komentować tej ustawy.
Już w artykule 12 pkt 2 znajdujemy tzw. „mocne uderzenie". Przewiduje on, że „oceny z religii" (mojżeszowej
!) wystawiane przez gminy żydowskie są umieszczane na świadectwach wystawianych przez szkoły publiczne". Jest to przywilej, którego rząd i sejm uporczywie usiłuje odmówić dzieciom katolickim. Sprawa ewidentnie nadaje się do Trybunału Konstytucyjnego, gdyż mamy tu do czynienia z wyraźną dyskryminacją katolickiej większości.Artykuł 11 pkt 1 ustawy, przyznaje Żydom dodatkowo 13 dni wolnych od pracy i nauki w roku, oczywiście poza dniami ustawowo wolnymi od pracy. Jest to przywilej, którego Żydzi nie mają nawet w Stanach Zjednoczonych, ani w żadnym innym kraju na świecie. W cieniu takiego artykułu niknie okrutne prawo do rytualnego uboju zwierząt, przyznane Żydom w artykule 9.
Art. 19 zwalnia Żydów od „opłat za użytkowanie wieczyste gruntów oddanych na potrzeby zakładów charytatywno-opiekuńczych oraz placówek zajmujących się religijnym wychowaniem młodzieży", a art. 20 nadaje gminom żydowskim „prawo emitowania w publicznych środkach masowego przekazu nabożeństw oraz programów religijno-spolecznych, religijno-moralnych i kulturalnych".
Wielkie zaniepokojenie budzić musi treść art. 22 pkt 1, który stanowi, że „wyznaniowym osobom prawnym (czyli gminom żydowskim) przysługuje prawo nabywania, posiadania i zbywania mienia nieruchomego i ruchomego i zbywania innych praw oraz swobodnego zarządzania swoim majątkiem", gdyż może być furtką umożliwiającą cudzoziemcom nabywanie ziemi i nieruchomości „oraz innych praw" przez cudzoziemców, przy czym gminy żydowskie byłyby tu pośrednikami.
Przypuszczenie to uprawdopodobnią punkt 2 tegoż artykułu który mówi, że prawo nabywania i zbywania nieruchomości gminy żydowskie „ wykonywać mogą albo same, albo przy pomocy utworzonej w tym celu fundacji z udziałem Światowej Organizacji Restytucji Mienia Żydowskiego". Przepisy powyższe wskazują na zamiar ustawodawcy przyznania zagranicznej żydowskiej organizacji roszczeniowej prawa swobodnego kupowania i sprzedawania polskiej ziemi i innych nieruchomości bez jakichkolwiek ograniczeń.
Ustawa zwalnia gminy żydowskie od podatku od nieruchomości lub ich części przeznaczonej na cele niemieszkalne (art. 25) internaty żydowskie, zabytki oraz siedziby gmin, zwalnia je też od opłat skarbowych w przypadku nabywania lub zbywania nieruchomości oraz od niektórych opłat celnych.
Ustawa zwraca cały majątek gmin żydowskich sprzed 1 września 1939 r. znajdujący się na terenie Państwa Polskiego w tym majątek gmin na Ziemiach Zachodnich i Północnych według stanu sprzed 20 stycznia 1933 roku (!) lub przewiduje przyznanie nieruchomości zamiennej lub odszkodowania.
W postępowaniach o zwrocie majątku mają uczestniczyć jako organ decydujący nie normalne organy państwa, ale specjalne „komisje regulacyjne" złożone z równej liczby przedstawicieli gmin żydowskich i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, co gwałci zasadę, że decyzje administracyjne wydawać mogą tylko organy administracji państwowej.
Wszelkie zmiany ustawy wymagają uprzedniej opinii zarządu Gmin Wyznaniowych Żydowskich. Mamy tu więc coś w rodzaju ograniczenia praw ustawodawczych państwa, przypadek nienotowany dotąd ani u nas ani w żadnym państwie na świecie. Rzecz prosta ustawę podpisał w błyskawicznym tempie prezydent Aleksander Kwaśniewski.
Kto uchwalił taką ustawę? Oczywiście sejm i senat. Częściową odp
owiedź na to dlaczego tak się stało znajdzie Czytelnik w czasopiśmie „Polskie Sprawy" nr z maja/czerwca na str. 6, za którym przytoczono tabelkę, obrazującą skład etniczny sejmu.