Cerkwie a zbrodnie OUN-UPA

Rola Cerkwii w działalności OUN-UPA

Wiktor Poliszczuk
„Gorzka prawda- cień Bandery nad zbrodnią ludobójstwa” – 2006 r.
/fragmenty/

Cerkiew greckokatolicka na tle 60. rocznicy mordów wołyńskich

Truizmem jest twierdzenie, że Kościoły ze swej natury mają być instytucjami apolitycznymi, a czy są, Czytelnik niech sam udzieli na to pytanie odpowiedzi. Nie będę tutaj przeprowadzać analizy roli kościołów wobec mordów wołyńskich w czasie ich trwania; uczyniłem to w poprzedniej edycji Gorzkiej prawdy. Powtórzę tylko, że nie powstrzymały one swych wier-nych od dokonywania mordów na ludności polskiej i ukraińskiej, a w nie-których przypadkach popi prawosławni i grekokatoliccy sprzyjali im, usprawiedliwiali je, a były też przypadki nawoływania do mordów. Powiem tylko, że gdyby wierni prawosławni i grekokatolicy przestrzegali nauk Chrystusa zawartych w Nowym Testamencie, nie doszłoby do tragedii w postaci zbrodni ludobójstwa.

Wobec tego, że szereg publikacji wskazuje na rolę „Listów Pasterskich" arcybiskupa A. Szeptyckiego, sprzeciwiającego się mordom masowym, wskażę, że pierwszy taki „List" Ne ubyj! pochodzi z 21 listopada 1942 r. i dotyczy udziału ukraińskiej policji w mordowaniu ludności żydowskiej. Drugi „List Pasterski" metropolity A. Szeptyckiego pochodzi z dnia 10 sierpnia 1943 r. W nim metropolita prosi starszych o powstrzymywanie młodzieży od zabójstw i rabunków, apeluje też do młodzieży ukraińskiej, aby przestrzegała przykazań Bożych.

W liście nie ma jednak ani słowa o OUN jako organizatorce mordów masowych, nie ma ani słowa o działającej na Wołyniu UPA, nie ma ani słowa o mordowanej ludności polskiej. Nawet pobieżna analiza tego „Listu" pozwala na wniosek, że metropolita A. Szeptycki nie ustosunkowywał się do planowych, doktrynalnych mordów masowych, które były dziełem OUN-UPA na Wołyniu w czasie pisania listu; metropolita nie potępił tych mordów ani ich sprawców.

Na uwagę zasługuje też to, że w 1943 r. mordy masowe miały miejsce na Wołyniu, gdzie nie było parafii greckokatolickich, a więc „List" A. Szeptyckiego, który miał być odczytywany po nabożeństwie w cerkwiach, więc nie docierał nawet do mordujących ludność polską na Wołyniu grekokatolików - upowców, banderowców, esbistów, a to oni właśnie byli trzonem OUN-UPA-SB.

Nie było więc jasnego, zdecydowanego, wyraźnego sprzeciwu Cerkwi prawosławnej ani Cerkwi greckokatolickiej w stosunku do mordowania ludności polskiej Wołynia, a w 1944 r. w Halicji. Ten grzech obojęt-ności wobec mordów obciąża obie Cerkwie - zarówno prawosławną, jak i greckokatolicką, obciąża arcybiskupa A. Szeptyckiego osobiście. W 60. rocznicę mordów wołyńskich Cerkiew greckokatolicka nie potępiła ich sprawców, za to przyjęła ona postawę zakłamywacza prawdy historycznej i działa ona nie z pozycji moralności chrześcijańskiej, a z pozycji politycznej.

Cerkwie prawosławne wobec 60. rocznicy mordów wołyńskich

Na początku trzeba wyjaśnić, że Cerkiew prawosławna na Ukrainie nie jest jednolita strukturalnie. Istnieją tam trzy odłamy tej Cerkwi: tradycyjna Cerkiew Prawosławna nazywana obecnie z dodatkiem „Moskiewskiego Patriarchatu" w nazwie, Ukraińska Autokefaliczna Cerkiew Prawosławna (niekanoniczna) i Ukraińska Cerkiew Prawosławna Kijowskiego Patriarchatu (niekanoniczna).

Cerkiew Prawosławna Moskiewskiego Patriarchatu nie zabiera głosu w sprawie mordu wołyńskiego, chociaż jej hierarchia nie ma wątpliwości, że organizatorem tych zbrodni była OUN Bandery, a ich wykonawcą były powołane przez nią struktury.

O stanowisku Ukraińskiej Autokefalicznej Cerkwi Prawosławnej niech świadczy fakt, że przedostatnim jej „patriarchą" był były uczestnik UPA, banderowiec Wołodymyr. Na czele Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej Kijowskiego Patriarchatu po upadku ZSRR stanął założyciel wspomnianego wyżej tygodnika „Wołyń" Stepan Skrypnyk, po wyświęceniu za sprawą Niemców - „Mstysław", a po jego śmierci - suspendowany przez moskiewskiego patriarchę - „patriarcha" Fiłaret, ten sam, który bierze udział we wszelkich banderowskich uroczystościach, np. po-święceniu pomnika „Kłymowi Sawurowi", w organizowanych ku czci OUN-UPA akademiach itp., co czyni jasnym stanowisko tej Cerkwi wobec mordów wołyńskich.

(.....)

Znając tę chociażby zasadę ideologii nacjonalizmu ukraińskiego, ze zdziwieniem należy obserwować bliskie stosunki między ukraińskim ruchem nacjonalistycznym a Kościołem greckokatolickim i częścią Kościoła prawosławnego. Nie można powiedzieć, że Kościół greckokatolicki, w tym jego hierachia z arcybiskupem Andrijem Szeptyckim na czele, nie znała zasad ideologicznych nacjonalizmu ukraińskiego, pierwsze wydanie Nacjonalizmu D. Doncowa, stanowiącego sformułowanie doktryny, a więc ideologii nacjonalizmu ukraińskiego, drukowane było w Złoczowie w drukarni oo. bazylianów, jednym z czołowych przywódców OUN był doktor teologii, ksiądz greckokatolicki Iwan Hrynioch. Ale wystarczy prześledzić wypowiedzi ojca Stepana Bandery, popa greckokatolickiego, aby przekonać się, że jego i jemu podobnych poglądy były amoralne, w żadnym miejscu nie były zgodne z etyką chrześcijańską. Od tej zasady w Kościele greckokatolickim były nieliczne tylko wyjątki, byli księża, którzy swe życie oddali w obronie życia chrześcijan i byli oni mordowani przez banderowców.

* * *

Witalij Masłowśkyj
„Z kim i przeciwk komu walczyli nacjonaliści ukraińscy w latach II wojny światowej ?” – Wrocław 2001
/fragmenty/

ROLA CERKWI W DZIAŁALNOŚCI OUN-UPA

W rozdziale „Rola cerkwi w kontekście działalności OUN-UPA" Poliszczuk konstatuje, że „z teologicznego punktu widzenia chrześcijaństwo jest religią ponadnarodową", i że „kościół chrześcijański powołany jest do szerzenia Bożej łaski". I dlatego „chrześcijański duchowny musi stać wyżej, aniżeli narodowe ideały".

Jednakże: „Każdy kto wnikliwie wczyta się w prace Dmytra Doncowa, które stały się kamieniem węgielnym nacjonalizmu ukraińskiego, każdy kto wgłębi się w podstawowe dokumenty UWO-OUN, musi dojść do wniosku, że ideologia i praktyka tych organizacji stoi w sprzeczności z chrześcijaństwem, Dlatego twierdzę z pełną świadomością: jeżeli duchowny ukraiński jest równocześnie ukraiskim nacjonalistą, to on zdradza Jezusa Chrystusa, on oszukuje siebie samego".

I Poliszczuk dodaje: „Nacjonalizm ukraiński powstał w Galicji, a więc tam, gdzie dominowała Cerkiew grekokatolicka... Ukraińcy Galicji byli oddani swojej Cerkwi... I oto w takich warunkach powstaje i działa UWO — wyraźnie terrorystyczna organizacja ukraińska, poprzedniczka OUN. Rozpowszechniane były pisma Dmytra Doncowa... Niemożliwe jest, aby wszystko to działo się bez wiedzy Grekokatolickiej Unickiej Cerkwi.

Na Świętojurskiej Górze musieli czytać Nacjonalizm Dmytra Doncowa, musieli czytać uchwały I Kongresu Ukraińskich Nacjonalistów, musieli te materiały analizować. A w tych książkach, czasopismach, uchwałach — pełna sprzeczność z myślą chrześcijańską... ...Już samo pojawienie się „Dekalogu", dziesięciorga przykazań ukraińskiego nacjonalisty, musiałoby wywołać zdecydowaną reakcję, powinna była być przeprowadzona na szeroką skalę akcja przeciwko temu dokumentowi, przeciwko jego sformułowaniom.

Przecież „Dekalog" jest w całej swej istocie bezbożnym manifestem. Nie ma w nim ani słowa o Bogu. Jest natomiast mowa o „Duchu odwiecznego żywiołu", żywiołu w rozumieniu nietzscheanńskim, a nie chrześcijańskim. W „Dekalogu" jest wezwanie do zemsty, do podstępnego działania, do zbrodni zabójstwa". „Inna sprawa na Wołyniu — zaznacza Poliszczuk —... ukraiński nacjonalizm na Wołyń przenikał bardzo wolno, na Wołyniu szerzyły się raczej idee komunistyczne i z tym miała kłopot Cerkiew Prawosławna".

Jak więc działają w warunkach wojny te obie cerkwie i ich duchowni?
Hierarchowie Grekokatolickiej Cerkwi na czele z metropolitą Andrzejem Szeptyckim aprobują działalność OUN-banderowców, witają „zwycięską armię niemiecką". To samo czynią i kierownicy Cerkwi Prawosławnej na Wołyniu. Zabito metropolitę wołyńsko-żytomierskiego Ołeksija Hromadskiego. Zabito biskupa Manuiła przez tenże OUN. „Więc co tu mówić o duchownych w wiejskich przybytkach?" zadaje pytanie Poliszczuk. I odpowiada: „Jak widzimy byli wśród nich odważni, którzy w zgodzie z chrześcijańskimi ideałami potępiali zbrodnie banderowców, a byli i tacy, którzy bali się o swoje życie i dlatego milczeli". Ale byli i inni.

„28 sierpnia 1943 r. we wsi Sztuń, gm. Bereżce, pow. Luboml ,prawosławny duchowny Pokrowśkyj w miejscowej cerkwi urządził akt poświęcenia noży, kos, siekier i sierpów jako narzędzi mordów i rozdał je swoim parafianom, aby mordowali „Lachów". Dwa dni po tym fakcie chłopi wykorzystali te narzędzia zbrodni do mordowania Polaków z sąsiedniej wsi; 27 września 1943 r. we wsi Iwankowicze, gm. Malin, pow. Dubno wieśniacy obchodzili uroczystość święcenia wysokiej nasypanej mogiły pamiątkowej ku czci „wyzwolenia Ukrainy". Miejscowy pop w kazaniu z tej okazji mówił, że z ziemi ukraińskiej trzeba przepędzić bez możliwości powrotu „Lachów, mazurów, kryżaków, i pokurczy." „Lachy" — to Polacy, dawni mieszkańcy zachodniej Ukrainy. „Mazury" — to Polacy, którzy osiedli na Ukrainie zachodniej po I wojnie światowej (faktycznych osadników wojskowych w tym czasie już nie było na Wołyniu, ich wywieźli w 1940 roku bolszewicy). „Kryżaki" —to mieszane ukraińsko-polskie małżeństwa. „Pokurczi" — to dzieci z mieszanych małżeństw".

Dalej autor powołuje się na książkę wspomnianego Aleksandra Kormana. Korman pisze o udziale grekokatolickich duchownych w zbrodniach przeciwko polskiej ludności. I tak ojciec Pałahyćkyj, proboszcz cerkwi w Monasterzyskach stał na czele terrorystycznej grupy bojówek OUN-UPA, które 28 lutego 1944 roku dokonały napadu na ludność wsi Korościatyn, pow. Buczacz. Ojciec Pałahyćki brał bezpośredni udział w masowym zabójstwie, w czasie którego w więk-szości od siekier zginęło 78 osób — mężczyzn, kobiet i dzieci, a pięć osób było rannych. 20 marca 1945 r. w Koropcu złapano bojówkę terrorystów OUN-UPA w sile 350 mężczyzn, na czele której stał unicki duchowny Pałahyćkyj. Razem z nim w bojówce była jego córka i kilka zakonnic.

Duchowny Romanowśkyj był współorganizatorem masowego mordu w wiosce Byczkowce, w której zabito 63 Polaków. Rąbali ich siekierami, kłuli widłami, dusili sznurami, palili żywcem. Po kilku latach niektórzy zbrodniarze nie wytrzymali stresu psychicznego i wyrzutów sumienia i popełnili samobójstwo. W skład komendy stanicy OUN we wsi Synków (Zaleszczyki, Tarnopolszczyzna) wchodził ojciec Wasyl Mandziuk, który brał udział w mordowaniu Polaków, Żydów i lojalnych Ukraińców. Jest wiele świadectw, że banderowcy mordowali Polaków w kościołach, w czasie nabożeństw. I tak 11 lipca 1943 roku w kolonii Oktawin, bojówka OUN napadła na Polaków w kościele. Po dokonaniu rzezi wewnątrz kościoła podpalono go wybuchami granatów, a uciekających wystrzelano. 30 sierpnia 1943 roku we wsi Ostrówki zabito księdza Stanisława Dobrzańskiego.

Ksiądz Wacław Szetelnicki w książce Zapomniany lwowski bohater ks. Stanisław Franki (1903-1944) (Rzym 1983) przytacza kolejne fakty:

Parafia Baworów (Tarnopol). Księdza proboszcza Karola Procyka 2 listopda 1943 roku banderowcy zakłuli bagnetem.

13 lutego 1944 roku ounowcy zabili księdza Władysława Żygiela w Bieniawie (Podhajce).

14 marca 1944 roku podczas napadu banderowców na wieś Bobulińce (Buczacz) został zastrzelony ksiądz Józef Suszczyński.

13 listopada 1943 roku banderowcy złapali w wiosce Bybło (pow. Rohatyn) księdza Antoniego Wierzbowskiego i miejscowego nauczyciela Wróbla i zamordowali ich koło leśniczówki na Podolance.

W przysiółku Nyrków pow. Zaleszczyki banderowcy zabili dwie zakonnice w miejscowym klasztorze.

W nocy na 2 kwietnia 1944 roku podczas napadu na wioskę Ziemianka pow. Kałusz banderowcy spalili żywcem księdza Błażeja Hubę.W czasie akcji zginęło 65 osób, wieś i kościół zostały spalone,

Parafia Fraga. 5 lutego 1944 roku banderowcy zamordowali ojca Witalisa Borsuka; 19 lutego tegoż roku męczeńską śmiercią zginęli ojciec Joachim Szafraniec i zakonnik Roch Sałek. Banderowcy dopuścili się wielu innych podobnych zbrodni. I tak jest na trzydziestu stronach tej książki.

W tym miejscu Poliszczuk zaznacza, że tylko w lwowskiej archidiecezji banderowcy dokonali napadów na 128 parafii, zabili 48 księży, czterech przepadło bez wieści, zabili też 8 zakonnic, 7 braciszków, spalili 6 kościołów i zniszczyli 7.

„W czym doszukiwać się przyczyny takiego zezwierzęcenia OUN-UPA?" — pyta Poliszczuk. I odpowiada: „Przyczyna tkwi w ideologii nacjonalizmu ukraińskiego, uzasadnionej „naukowo" przez Dmytra Doncowa". I dodaje: „Groźba bolszewizmu zaślepiła hierarchię cerkiewną grekokatolickiej cerkwi". I wreszcie taka uwaga autora: „Nie mogę zrozumieć — dlaczego Polak z rodu hrabiego Aleksandra Fredry, metropolita Andrzej Szeptycki został Ukraińcem? (Nie jest to do końca prawda, A.Szeptycki nie był Polakiem, był Rusinem który stał się Ukraińcem, Ród Szeptyckich wcale nie był rodem polskim. Był tylko skoligacony z wielu polskimi rodami. -P.J.) Czym się on kierował? Powierzona misja Watykanu? Celem poszerzenia katolicyzmu na wschodzie? Ukraińcy nie udzielają na to pytanie odpowiedzi".

A co najważniejsze, „nie ma też dotychczas oświadczeń Grekokatolickiej i Prawosławnej Cerkwi w sprawie ich stosunku do zbrodni OUN-UPA w czasie wojny na Ukrainie zachodniej".

Za to pomiędzy ukraińskimi nacjonalistami do tej pory kursuje dowcip: „Ukrainiec poszedł do spowiedzi. Ojcze — mówi on do spowiednika kiedyś zabiłem enkawudzistę... Duchowny przerywa mu: Synu mój, najpierw wyznaj swoje grzechy, a dopiero potem mów o zasługach".

* * *

Zbigniew Małyszczycki
„Pogrobowiec OUN-UPA ks. mitrat Stefan Dziubyna w akcji”
czasopismo historyczno-publicystyczne „Na Rubiezeży” nr 49/2001

Artykuł Wojciecha Rudnego „Granice tolerancji" skłania do niewesołych refleksji. (Myśl Polska" nr 29-30/ 2000r). Na początku dwudziestolecia powstało w II Rzeczpospolitej wiele szkół ukraińskich. Ale już pod koniec tego okresu było ich bodajże kilka. Co się stało? Przecież szkoły innych mniejszości narodowych istniały przez cały czas. Czyżby Polska dyskryminowała w ten sposób Ukraińców, jak to niektórzy z nich do dnia dzisiejszego tłumaczą? Otóż nie. Państwo Polskie nie mogło tolerować szybkiego przekształcania się szkół ukraińskich z narodowych na nacjonalistyczne, a więc wrogie Polsce. W tej sytuacji, nie przestając szanować Ukraińców -obywateli polskich, uniemożliwiono nacjonalistom wychowywanie wrogich państwu obywateli przez powoływanie szkół utrakwistycznych (dwujęzykowych). Mimo to nacjonaliści zdążyli zaszczepić sporej części młodzieży ukraińskiej ducha nienawiści. Skutków tego doznaliśmy wiatach 1939-1947, a i do dziś ciągnie się ten nacjonalistyczny fetor.

Gorzej, bo obecne władze RP, jakby niepomne straszliwego losu zgotowanego Kresowianom przez nacjonalistów, tolerują oficjalne istnienie i rozwój nacjonalizmu ukraińskiego. Chcąc być w zgodzie z art.35 Konstytucji, ale i pamiętając doświadczenia przeszłości powinny by umożliwić Ukraińcom poznawanie swego języka wyłącznie w szkołach polsko - ukraińskich, w których o wiele łatwiej byłoby zapobiegać nacjonalistycznym przejawom. Szkoda też, że w Konstytucji nie ma mowy o wzajemności pomiędzy państwami. Podobno Polaków na Ukrainie jest dwukrotnie więcej, niż Ukraińców w Polsce, a jak dotychczas są tam tylko trzy polskie szkoły, a nauczanie języka polskiego w szkołach ukraińskich napotyka, delikatnie mówiąc, na utrudnienia.

W artykule .Granice tolerancji" dobitnie wskazano na zagrożenie dla państwa płynące z obecnej polityki władz. Może ktoś powiedzieć, że takie stwierdzenie to przesada, że wcale nie widać objawów tego zagrożenia. Ci, którzy zakładają rozwalenie państwa polskiego tylko ręce zacierają słysząc takie opinie. I poczynają sobie coraz śmielej, na co jest wiele dowodów ograniczę się tylko do jednego.

7 lipca 2000 roku w czasie pochówku w Pikulicach szczątków bandytów UPA, Którzy zginęli między innymi w nieudanym na szczęście ludności polskiej ataku na Birczę wygłosił kazanie, a raczej tendencyjne przemówienie ukraiński ksiądz Stefan Dziubina, noszący tytuł mitrata. W długim, chyba półgodzinnym występie, tylko pierwsze zdanie odwołuje się do słów Chrystusa .Błogosławiony ten, co swoje życie oddaje za przyjaciół", ale wszystkie następne to same półprawdy i jawne kłamstwa podburzające słuchaczy przeciwko Polsce i Polakom.

Jeżeli ktoś nie wierzy, że duchowieństwo grekokatolickie w swoim czasie brało czynny udział w zbrodniczej działalności OUN i UPA, to powinien zapoznać się z „kazaniem" mitrata, który wiernie kontynuuje działo towarzyszy spod banderowskiego czarno - czerwonego sztandaru.

Przytoczona przez niego wypowiedź byłego więźnia sowieckiego skazanego na długoletnie więzienie za bandytyzm uprawiany w ramach nacjonalistycznej formacji zbrojnej ma udowodnić, że te formacje walczyły o wolność Ukrainy, a ich członkowie to bohaterowie, którzy oddawali swe życie nie tylko za ojczyznę, lecz także za przyjaciół. Nie chce zauważyć, że miano bandyty jest prawdziwe tylko wtedy, gdy potwierdzają je bandyckie czyny osoby określanej tym mianem. To też nie ma żadnego podobieństwa między polskimi partyzantami, a członkami zbrojnych formacji OUN. Polscy partyzanci, bez względu na polityczne podporządkowanie, nie stawiali sobie za cel wymordowanie ludności cywilnej. Dlatego oni są bohaterami - kombatantami, zaś OUN-owcy są przestępcami, mimo iż twierdzą, że w ten sposób walczyli o wolność Ukrainy.

Mówca usiłuje przemycić pogląd, że UPA i Ukraińcy to jedno i to samo. Tymczasem wiadomo, że OUN i UPA to niechlubna, drobna część tego narodu, o której, sami Ukraińcy wspominają z zażenowaniem. To też, jeśli nawet czasem występuje wśród nas nienawiść - z reguły obca Polakom - to nie w stosunku do Ukraińców.

Słuszne stwierdzenie, że prawda prowadzi do zgody mitrat powinien wpajać przede wszystkim sobie i nacjonalistom ukraińskim słuchającym jego wywodów. Po tej jego sentencji następuje cała seria kłamstw. A to, że chcąc pozbyć się Ukraińców wywieziono ich pół miliona do ZSRR, rzekomo pod przymusem, że ziemie ukraińskie siłą zagrabiła Polska zakładając na nich swoje kolonie, że UPA broniła bezbronnnych Ukraińców, których Polacy mordowali tysiącami, że oba narody wzajemnie się mordowały, że Polacy nie chcieli z Ukraińcami „po Bożemu, po chrześcijańsku dogadać się" i dlatego było tak wiele ofiar. Na poparcie swych wywodów cytuje kłamstwa ukraińskiego historyka o rzekomym apelu o przymierze z Polakami.
Setki lat pokojowej obecności Polaków na ziemiach Ukrainy, wręcz konieczności osiedlania się na bezludnych przestrzeniach po najazdach tatarskich (gęstość zaludnienia wynosiła nawet 2 ludzi na kilometr kwadratowy) sprawiły, że były to ziemie etnicznie wspólne. Szermowanie pojęciem etnicznych ziem ukraińskich jest kłamstwem i nadużyciem, którym nacjonaliści ukraińscy chętnie się posługują. W Europie większość ziem pogranicznych nie jest etnicznie jednonarodowa. Czy dlatego narody mają się powyrzynać w sposób zastosowany przez ukraińskich nacjonalistów?
Kłamstwem jest zapewnianie, że nacjonaliści walczyli z Niemcami. Walczyli z nimi Ukraińcy, ale nie ounowcy. Kłamstwem jest twierdzenie, że w czasie wojny Polacy wymordowali całe wsie ukraińskie na Chełmszczyźnie i Podlasiu. Dokumenty, na które tak gorliwie powołuje się ks. Dziubina mówią, że w tym rejonie, podobnie jak i gdzie indziej wykonywano wyroki śmierci wydawane przez podziemne, legalne władze Polski na obywatelach polskich
kolaborujących z Niemcami w sposób przyczyniający się do śmierci wielu ludzi, a po wojnie na prześladowcach Polaków kolaborujących z komunistami, (np. Wierzchowiny)

Podając nazwy miejscowości i liczby zabitych w nich osób mitrat z reguły mija się z prawdą zawyżając liczbę zabitych i nie wyjaśniając, że większość to członkowie zbrodniczej UPA, a wielu zabitych cywilów to ofiary niezamierzone, które znalazły się na linii ognia. Pomija też najważniejszą rzecz, to jest przyczynę zamierzonego zabijania cywilów, stroną agresywną, na odgórny rozkaz dążącą do wymordowania całej ludności polskiej byli nacjonaliści ukraińscy. Polacy mieli odgórny zakaz takiego postępowania, ale... Ale ludzie są tylko ludźmi. Stykając się na codzień z obrazami, już nie zwierzęcego, lecz szatańskiego bestialstwa, niektórym puszczały nerwy i zdarzało się, że odpłacali czymś podobnym, rzadko tym samym. Zawsze był to odwet mający zniechęcić do ludobójstwa, bądź też było to wyprzedzenie ataku, czy też gwałtowna reakcja na atak. Nigdy nie była to premedytacja poprzedzona przygotowaniem narzędzi zbrodni, czy ich święceniem.

Wśród banialuków głoszonych na temat zbrodniczości akcji „Wisła" pojawiająsię nowe elementy. Mitrat jawi się jako strateg twierdząc, że akcja ta była zbędna, gdyż UPA była już rozbita, zaś w kłamstwie posuwa się do zanegowania potrzeby internowania podejrzanych o przynależność do OUN i UPA w obozie Jaworzno. Panujące tam morelowskie warunki egzystencji to sprawa przykra, nie obciąża jednak Polaków, a co najwyżej ludzi podobnych do nacjonalistów ukraińskich.

Jednakowoż i tam władze komunistyczne wyłowiły aktywnych przestępców i wydały wiele wyroków skazujących, w tym na karę śmierci. O tym mitrat przezornie nie wspomina. Wystarczy, że wywodzący się z komunistów prezydent odsłonił im wszystkim pomnik w Jaworznie. Szlochy nad następstwami akcji „Wisła" nie prowadzą do jedynie słusznego wniosku, że był to wynik obłędnej realizacji faszystowskiej ideologii Dmytra Doncowa na wszystkich terenach objętych wpływami nacjonalistów, tzn. na terenach południowo - wschodnich województw II RP.

Narzucona Polsce w czasie II Wojny światowej granica nie zmieniła charakteru OUN i UPA. Znikła dla nich tylko sprzyjająca atmosfera okupacji niemieckiej i sowieckiej. Pozostały tą samą zbrodniczą organizacją destabilizującą terrorem życie ludności zarówno polskiej jak i ukraińskiej. Skutki jej zwalczania przejawiły się też w zniszczeniu (często przez samą UPA), opustoszałych wsi. Musiały też objąć aktywnych duchownych, jak choćby wspomnianego przez mitrata biskupa Kocyłowskiego, któremu zarzuca się wydawanie instrukcji dla popów w całej diecezji o święceniu noży na Lachów.

To też słowa mitrata ,... UPA nie mordowała polskich duchownych, nie rujnowała polskich kościołów i cmentarzy i nie mordowała na terenie dzisiejszej Polski małych, niewinnych dzieci i niedołężnych starców" -świadczą o przewrotnym zakłamaniu tego człowieka, charakterystycznym dla całej nacjonalistycznej propagandy. Możliwość głoszenia kazania o tak bałamutnej treści świadczy o bezkrytycznej pewności siebie wynikającej zapewne z poczucia nietykalności osoby duchownej oraz bezkarności, a także o jej gorliwości w realizowaniu uchwały Krajowego Prowidu OUN z 22.06.1990 roku. Niebawem okaże się jak to wpływa na postawę niezorientowanej młodzieży ukraińskiej karmionej podobnymi bujdami. Już teraz widać jak daleko sięgają granice tolerancji w naszym kraju.