STRONA GŁÓWNA

Kto jest faktycznie pochowany 

na ukraińskim cmentarzu 

          wojennym  w Pikulicach ?                   

Nadesłane przez Andrzeja Zapałowskiego

Sekretarz Wojewódzkiego Komitetu

          ul. Grunwaldzka 15

          35-959 Rzeszów

Dotyczy:  weryfikacji danych dotyczących upamiętnienia na Ukraińskim Cmentarzu Wojennym

Szanowny Panie,

odpowiadając na pismo nr S – VI.5212.1.4.2012.MG z 14 maja br., w załączeniu przesyłam opinię Wojskowego Biura Badań Historycznych WCEO 

dotyczącą weryfikacji merytorycznej nadesłanego tekstu upamiętnienia na Ukraińskim Cmentarzu Wojennym w Przemyślu.

                  Z poważaniem
                     DYREKTOR

 
                  Radomir KORSAK

Do wiadomości:

Dyrektor Departamentu Wychowania  i Promocji Obronności

W.R.  825-875

01.06.2012 r.

OPINIA

w sprawie weryfikacji danych dotyczących tekstu upamiętnienia  na Ukraińskim Cmentarzu Wojennym w Przemyślu

Proponowane w piśmie nr S – VI.5212.1.4.2012.MG z 14 maja 2012 r. tekst upamiętnienia  na Ukraińskim Cmentarzu Wojennym w Przemyślu przy ul. Kasztanowej                   budzi poważne wątpliwości zarówno odnośnie do treści, jak i danych liczbowych ze względu na:

1.   Do czasu utworzenia Obozu Jeńców nr 4 w Pikulicach w rejonie Przemyśla nie funkcjonował ani obóz jeniecki ani internowania. W rejonie tym, gdzie przez pierwszą dekadę listopada 1918 r. trwały walki o miasto i okolicę, jeńców ukraińskich osadzano doraźnie w miejscowym więzieniu śledczym. Na początku grudnia 1918 r. odesłano ich do utworzonego Obozu Jeńców w Dąbiu-Piaskach pod Krakowem.

2.    Od kwietnia 1919 r. funkcjonowała w Pikulicach Stacja Zborna dla Jeńców Wojennych, w połowie 1919 r. przemianowana na Stację Rozdzielczą, skąd jeńców wojennych kierowano do obozów jenieckich w Dąbiu-Piaskach i w Wadowicach. [CAW I. 304.1.63, Rozkaz Głównego Kwatermistrzostwa Szt. Gen. WP w Warszawie z 9 kwietnia 1919 r. do Dowództwa Grupy gen. W. Iwaszkiewicza; Oddział IV NDWP (Sekcja Jeńców), t. 34)].

 3.   Obóz Jeńców nr 4 w Pikulicach został formalnie utworzony na terenie byłych koszar dopiero rozporządzeniem Ministra Spraw Wojskowych z 26 lipca 1919 r., a pismem MSWojsk z 1 sierpnia 1919 r. uszczegółowiono sprawy związane z formowaniem obozu. [Centralne Archiwum Wojskowe, Oddział I Sztabu MSWojsk, t. 93; Oddział IV Naczelnego Dowództwa WP (Sekcja Jeńców), t. 4]. Faktycznie rozpoczął on funkcjonowanie na przełomie września i października 1919 r. W styczniu 1921 r. został on przemianowany na Obóz Internowania nr 4 w Pikulicach i we wrześniu 1921 r. zlikwidowany.

 4.    W Obozie Jenieckim nr 4 w Pikulicach przebywało w listopadzie 1919 r. 2036 jeńców sowieckich i zaledwie 699 jeńców ukraińskich. [CAW, Oddział IV NDWP (Sekcja Jeńców), t. ]. W kwietniu 1920 r. skierowano do tego obozu około 4000 internowanych szeregowców rosyjskich z korpusu gen. N. Bredowa, odizolowując ich od jeńców sowieckich. Ze względu na przepełnienie z obozu pikulickiego około 1000 szeregowców rosyjskich przewieziono do obozu w Strzałkowie. Większość z internowanych żołnierzy korpusu Bredowa opuściła obóz w na przełomie lipca i sierpnia 1920 r. Natomiast jeńcy sowieccy opuścili ten obóz w marcu 1921 r.

5.   Żołnierze armii Ukraińskiej Republiki Ludowej zostali internowani pod koniec listopada 1920 r. Do stopniowo opróżnianego z jeńców sowieckich obozu zaczęto kierować na początku grudnia 1920 r. grupy internowanych. [CAW, Oddział I Sztabu MSWojsk, t. 116]. Na początku trzeciej dekady grudnia 1920 r. przebywało w pikulickim obozie 3013 internowanych żołnierzy ukraińskich i 734 jeńców sowieckich, a w marcu 1921 r. – odpowiednio 1746 i 738. [CAW, Oddział I Sztabu MSWojsk, t. 118; Archiwum Akt Nowych, Prezydium Rady Ministrów, t. 9247/1921]. Najwięcej żołnierzy internowanych znajdowało się w obozie w styczniu 1921 r. – 3468. Ostatnich 576 internowanych opuściło obóz w pierwszej dekadzie września 1921 r.

6.  Z przedstawionych informacji dotyczących pobytu jeńców i internowanych w obozie pikulickim wynika, że najprawdopodobniej tylko około połowy pochowanych stanowili jeńcy i internowani żołnierze ukraińscy, a drugą połowę – jeńcy sowieccy i internowani żołnierzy rosyjscy.

7.  Z zachowanych akt w Centralnym Archiwum Wojskowym wynika, że liczba wszystkich żołnierzy ukraińskich i rosyjskich internowanych na całym terytorium Polski w listopadzie 1920 r. wynosiła około 30 tys. (około 15,5 tys. Ukraińców, ok. 7 tys. z oddziałów gen. S. Bułak-Bałachowicza, ok. 6,3 tys. z jednostek gen. B. Peremykina i ok. 1,5 tys. kozaków esauła Jakowlewa). [AAN, Protokoły posiedzeń Rady Ministrów RP, k. 414]. W związku z tym przywoływana liczba 30 tys. „więzionych żołnierzy obu formacji” jest błędna.

         W świetle powyższych uwag tekst upamiętnienia powinien zostać ponownie zredagowany. Ze względu na złożoność tematu wskazane byłoby 

         skonsultowanie nowo zredagowanego tekstu, by uniknąć nieporozumień na tym tle.