|
|
Brygada Karpacka w Cyrenajce.
Żołnierze Brygady Karpackiej byli już wyczerpani i przemęczeni walkami w Tobruku , po Ghazalą i Bardią i oczekiwali , że odejdą na odpoczynek do Egiptu. Stało się jednak inaczej . Jak już wcześniej wspomniano nowy rozkaz dowódcy 8 Armii z 3 stycznia 1942 roku posyłał polską brygadę w kierunku przeciwnym - do środkowej Cyrenajki. Gen. Neil Ritchie nakazał zorganizować tam obronę przeciwdesantową. Jedynie Karpacki Pułk Ułanów , zgodnie z oczekiwaniami żołnierzy , odesłany został do Egiptu w celu przyjęcia sprzętu pancerno-motorowego. 22 stycznia 1942 roku gen. Kopański otrzymał kolejne zadanie dla brygady - przejście do rejonu El-Mechili i obsadzenie znajdującego się tam fortu. Brygada przybyła na miejsce 26 stycznia . W oparciu o fort Polacy mieli osłaniać wycofujące się oddziały brytyjskie. 29 stycznia przybyła też brygada "Wolnych Francuzów" i wzmocniła polską załogę. Do walk o fort jednak nie doszło . 3 lutego gen. Kopański otrzymał rozkaz wycofania się do rejonu El-Ghazala . Do 17 marca Polacy utrzymywali zajęte pod Ghazalą stanowiska obronne, prowadząc rozpoznania i utarczki z nieprzyjacielem (odpierali też ataki powietrzne wroga). Działania te były bardzo uciążliwe i prawie każdy dzień przynosił kolejne straty. Przykładowo od 25 stycznia do 12 lutego 1942 brygada straciła 14 poległych i 44 rannych. Wyczerpanie 7 - miesięcznymi walkami na Pustyni Libijskiej spowodowało ciągły ubytek w ludziach oraz zużycie sprzętu. Ponadto stan wyposażenia ograniczał znacznie polskie możliwości. Brakowało ciągników artyleryjskich, "carrierów", a nawet zwykłych samochodów. Po licznych interwencjach i to zarówno w brytyjskim dowództwie bliskowschodnim jak i u generała Sikorskiego w Londynie , 3 marca Brygadę Karpacką odwiedził dowódca 8 Armii generał Ritchie w towarzystwie dowódcy 13 Korpusu generała Gotta. W rezultacie tego brygada otrzymała 24 ciągniki i 16 nowych dział. Przy okazji generał Kopański otrzymał zapewnienie , że wkrótce SBSK zostanie wycofana z pierwszej linii. Czas był po temu najwyższy, gdyż polska brygada była w 8 Armii jednostką najdłużej trwającą w walkach. 9 lutego w jej batalionach piechoty pozostawało 1340 żołnierzy zamiast etetowych 2040. Ogólem brakowało brygadzie do pełnego etatu 60 oficerów i 900 szeregowych. W wyniku przewlekłego wyczerpania sił ludzkich pogarszał się wyraźnie i coraz szybciej stan zdrowotności. Mimo wszystko lżej ranni i chorzy , odesłani do szpitali na dalekim zapleczu nieustannie stamtąd uciekali z powrotem do brygady.
Pomnik polski na cmentarzu w Tobruku.
Szlak bojowy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich .
W dniach 15-17 marca 1942 roku Polacy przekazali swe pozycje 2 brygadzie z 2 dywizji południowoafrykańskiej i wyruszyli w nocy z 17 na 18 marca na wschód. Po czterech dniach drogi SBSK przybyła (22 marca) do obozowiska El-Amiriya pod Aleksandrią. Następnie w dniach od 19 kwietnia do 1 maja przeszła transportami samochodowymi i kolejowymi do rejonu Quastina w Palestynie. Ogólne straty polskiej brygady podzas walk przeciwko Niemcom i Włochom w Afryce Północnej wyniosły 156 poległych, 476 rannych i 15 zaginionych - razem 638 żołnierzy. Wzięto do niewoli ponad 2000 żołnierzy niemieckich oraz zdobyto dużo sprzętu i uzbrojenia. Orderem wojennym Virtuti Militari dekorowano 34 , Krzyżem Walecznych 783, odznaczeniami brytyjskimi 25 i czechosłowackimi 19 oficerów i szeregowych. Odznakę pamiątkową SBSK otrzymało 4454 osoby. W wyniku obrad Naczelnego Wodza z wyższymi dowódcami sił zbrojnych w Londynie w końcu kwietnia 1942 roku , a także w wyniku nacisków Churchila na pozostawienie większości wojska ewakuowanego z ZSRR na Środkowym Wschodzie , gen. Sikorski postanowił przyśpieszyć organizację korpusu polskiego w tym rejonie. Rozkazy organizacyjne Naczelnego Wodza polecały formowanie dowództwa korpusu , Dywizji Karpackiej , jednostek wojsk i służb korpusu oraz niezwłoczne sposobienie kadr następnej dywizji. Przekształcenie SBSK w dywizję strzelecką , która rozkazem z 9 maja otrzymała swą nazwę i numerację tj. 3 Dywizja Strzelców Karpackich ,rozpoczęło się w Palestynie w rejonie Quastina . Połączenie oddziałów ewakuowanych z ZSRR ( tj. wyznaczonych do tego 9 DP i 10 DP) nastąpiło 3 maja 1942 roku. Oddziały organizującej się dywizji rozmieszczono w pięciu obozach : Quastina, Beit i Jirija, Masmiya, Izdud, Gan Javne. Pod koniec sierpnia dywizja osiągnęła niemal pełne stany etatowe, jednak jej wyposażenie , zwłaszcza w zakresie sprzętu i uzbrojenia było niedostateczne.
Samochody pancerne Pułku Ułanów Karpackich .
Po kampanii libijskiej Brygada Karpacka została przerzucona do Palestyny.
Defilada w dniu 3 maja 1942 roku w Palestynie.
Równocześnie z pracami organizacyjnymi rozpoczęło się we wrześniu , zdecydowane jeszcze w lipcu, koncentrowanie oddziałów polskich w Iraku, zarówno tych , które właśnie przybyły z ZSRR jak i dotychczasowego korpusu z Palestyny. Końcowe transporty miały miejśce jeszcze w październiku np. 3 Dywizja Strzelców Karpackich w dniach 10-30 października. Po zakończeniu reorganizacji dywizja ta weszła w skład 2 Korpusu Polskiego i wraz z nim przeszła szlak bojowy od rzeki Sangro we Włoszech po Bolonię.
Charakterystyka żołnierza SBSK.
dowódca Brygady gen. S.Kopański:
"... żołnierz ten szedł do Brygady jako ochotnik...wykazywał zawsze wielką ofiarność , wytrwałość i męstwo, wyrosłe na głębokim podłożu ideowym... wyrobił się on na zawodowego żołnierza pustynnego , nie zdradzającego nigdy kompleksu niższości ani wobec wroga , ani wobec Sprzymierzonych ".
dowódca WPSW gen. J.Zając - opinia po inspekcji Brygady pod Ghazalą:
"Wszędzie duch wspaniały , zespolenie się z dowódcami i podoficerami doskonałe. Nie widzę patrzących spode łba , co niestety nieraz obserwowałem wśród oddziałów wojska tworzonego na emigracji ".
szef sztabu Brygady ppłk dypl. J.Zaremba:
" Ciężke tragiczne przejścia osobiste i narodowe, tułaczka po obozach, żmudna praca i twarde życie w pustyni , a przede wszystkim walka wytworzyły sylwetkę żołnierza Brygady. Żołnierza junaka, pełnego fantazji , trochę butnego, trudnego do prowadzenia o swoistej, pozornie może małej dyscyplinie zewnętrznej, ale i żołnierz pełnego najszczytniejszych wzniesień patriotyzmu, uśmiechniętej dobroci dla każdego , ufności w siebie , zaufania do dowódców , którzy razem z nim znosili trudy i walczyli , wreszcie pełnego hartu i zaciekłości w boju ".
pchor. oddziału służby transportowej Brygady B.Znowski:
" Brygada Karpacka , to cała mozaika społeczna. Kogo tam nie było . Była cała Polska reprezentowana. Cóż więc dziwnego ,że oprócz rolników, robotników, rzemieślników, urzędników, studentów, inżynierów, prawników , znalazło się sporo talentów dziennikarskich, poetyckich i literackich i że żyło się nie tylko pustynią, hamsinam, bombami i nalotami, patrolami i wypadami , ale że się także dużo czytało , pisało , a nawet wydawało drukiem ".
por. Kwatery Głównej doc. dr K.Grzybowski:
" Żołnierze Brygady reprezentowali nie tylko Kraj . Polska na obczyżnie i wychodźstwie też dorzuciła swój udział do jej tworzenia. Z Charbina i Argentyny, ze Środkowego Wschodu i z niemal każdego zakątka świata , dokąd dotarła wiadomość o losach Brygady . Brygada , to nie tylko mozaika temperamentów , przydziałów społecznych , nie tylko mozaika kontrastów - stateczności i solidności jednych i awanturniczych duchów. Ludzie bardzo młodzi stali w jednym szeregu obok weteranów z pierwszej wojny światowej ".
Adolf Bocheński:
"Brygada Karpacka składała się wyłącznie z ochotników. Jedyną grupą nieochotniczą w Brygadzie byli obywatele polscy zmobilizowani w Palestynie. Byli oni jednak tak nieliczni ,że możemy ich w ogóle nie brać pod uwagę. Pod tym względem Brygada różniła się od wszystkich innych jednostek polskich w czasie tej wojny ... . By znależć jednostkę o takim odsetku ochotników musimy sięgnąć aż do I Brygady Legionów, z którą Brygada Karpacka niewątpliwie jak można to sądzić np. z pism Kadena-Bandrowskiego, miała pewne psychiczne pokrewieństwo... . Z tej zasadniczej cechy Brygady wynikały pewne cechy wojskowe dodatnie i pewne cechy ujemne. Dodatnie były zapał i duch patriotyczny , które cechują zawsze ochotników i które pozwoliły na takie czyny jak natarcie pod Ghazalą. Ujemny był swoisty stosunek oddziału ochotniczego do dyscypliny. ... najwyższy poziom dyscypliny osiągnął w dawnej Brygadzie prawdopodobnie Pułk Ułanów Karpackich . Najbardziej domowe stosunki panowały chyba w Kolumnie Transportowej. Z daleka jednak te różnice ulegają zatarciu i fizjonomia Brygady w perspektywie czasu nabiera barwy jednolitej ... . Brygada była ... typową jednostką kadrową . Za cenę około 20% zabitych i rannych zyskała ona doświadczenie bojowe, które pozwoliło jej się stać wartościowym szkieletem nowej , większej jednostki ".
Odznaka Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich . Miała ona kształt stylizowanego orła siedzącego na cokole opatrzonym napisem Tobruk. Całość obwiedziona była półksiężycem, znakiem charakterystycznym dla krajów wschodu, a mającym w tym wypadku znaczenie czysto symboliczne , określające genealogię polskich jednostek. W środku półksiężyca umieszczone były promieniście dwa bagnety , które dzięki swemu rozchyleniu w kształcie litery 'V' obejmują orła. Między rękojeściami bagnetów znajdują się stylizowane inicjały 'SBSK'.Odznaka wykonywana była zasadniczo w dwóch rodzajach materiału, w srebrze oraz srebrzonym mosiądzu (obie oksydowane) . Odznakę otrzymało 4454 osoby.
 |
 |
Odznaka rozpoznawcza 3 Dywizji Strzelców Karpackich (3 DSK) - świerk - była noszona (od 1942 r) m.innymi jako naszywka na lewym rękawie munduru żołnierzy Dywizji . Symbol ten był również umieszczany na tablicach rozpoznawczych pojazdów. Nie było jednostek alianckich na Środkowym Wschodzie , których żołnierze nie wiedzieli , co za formacja nosi na lewym rękawie zieloną choinkę (świerk) na biało-czerwonym polu . Ta sława jeszcze przed kampanią we Włoszech przeszła z Brygady Karpackiej na 3 DSK, nazywaną potocznie przez aliantów Christmas Tree Division (Dywizja Drzewka Choikowego) albo Carpathian Division (Dywizja Karpacka) .
Opracowanie strony: © P.Jaroszczak - Przemyśl 1999.